مقدمه (مرکز داده چیست؟)
مراکز داده و یا دیتا سنترها، پایگاههایی هستند که تمام اطلاعات مربوط به وبسایتها و اپلیکیشنها را ذخیره میکنند. این مراکز برای ذخیرهسازی اطلاعات از رایانههای پیشرفتهای به نام سرور استفاده میکنند. به عبارت دیگر، صاحبان وبسایتهای شرکتی، وبسایتهای شخصی و همچنین اپلیکیشنها برای ذخیره سازی اطلاعات و محتواهایی که هر روز تولید میکنند، از دیتاسنترها، فضای میزبانی یا هاست خریداری میکنند. یکی از معروفترین دیتاسنترهای دنیا، IBM است که شاید شما هم به کرات نام آن را شنیده باشید.
خطر آتش سوزی در مراکز داده
بروز هرگونه آتش سوزی در این مراکز داده خسارات مالی سنگینی را به بار میآورد. زیرا اولا حجم زیادی از اطلاعات مهم وبسایتها و اپلیکیشنها که در این مراکز نگهداری میشود در معرض خطر نابودی قرار میگیرد و ثانیا سرورهایی که برای نگهداری اطلاعات در این مراکز وجود دارد بسیار گرانقیمت هستند.
بروز آتش سوزی در مراکز داده غیر محتمل نیست. زیرا سرورها با جریان برق کار میکنند و هرگونه نوسان برق و یا گرم شدن سیمهای رابط در اثر عبور جریان الکتریسیته میتواند منجر به وقوع یک آتش سوزی شود. بنابراین علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد. باید از قبل اندیشید در صورت بروز آتش سوزی در چنین مراکزی چگونه میتوانیم به سرعت حریق را مهار کنیم تا میزان خسارات را به حداقل برسانیم. علاوه بر این، بایستی نوع خاموش کننده را نیز تعیین کنیم.
طراحان سامانههای اطفای حریق، سیستم اطفای حریق اتوماتیک و یا خودکار را گزینه مناسبی برای این اماکن میدانند. زیرا عموما افراد در این اماکن رفت و آمد چندانی ندارند. بنابراین اگر حریقی اتفاق بیفتد بایستی به صورت خودکار شناسایی و اطفا شود. به عبارت دیگر، سیستمی که برای اطفای حریق این اماکن مورد استفاده قرار میگیرد نباید وابسته به انسان باشد.
تنها در این صورت است که با بروز کوچکترین حادثه آتش سوزی، آشکارسازهای دود حریق را شناسایی و سامانه اطفای حریق اتوماتیک شروع به اطفای آن میکنند. اما در سامانه اطفای حریق اتاق سرور و اماکن مشابه آن از چه خاموش کنندهای استفاده میکنند؟
FM-200
معمولا برای این سامانه از گاز مایعی موسوم به گاز FM-200 استفاده میکنند. این گاز به صورت مایع درون سیلندرهایی ذخیره و این سیلندرها از طریق لولههایی به نازلهای خاصی که بالای سر سرورها قرار دارند وصل میشوند. به محض بروز حریق، دتکتورها آن را شناسایی و سیلندرهای حاوی گاز FM-200، گاز مذکور را آزاد میکنند. این گاز از طریق نازل فضای اتاق سرور را پُر و حریق را اطفا میکنند.
سیستم FM-200 چگونه حریق را خاموش میکند؟
اما سوالی که پیش میآید این است که گاز FM-200 با چه مکانیسمی آتش را خاموش میکند؟ همانطوری که میدانید، برای شروع و تداوم آتش سوزی به چهار عامل ماده سوختنی، حرارت، اکسیژن و واکنشهای زنجیرهای نیاز داریم؛ به این چهار عامل چهاروجهی آتش میگویند. البته در زمان گذشته، تنها سه عامل ماده سوختنی، حرارت و اکسیژن را عوامل موثر در تشکیل و تداوم آتش میدانستند. این سه عامل اضلاع مثلثی به نام مثلث آتش را تشکیل میدادند. اما بعدها فهمیدند عامل دیگری هم در تشکیل و گسترش آتش نقش دارد و نام آن را واکنشهای زنجیرهای گذاشتند. از این رو به جای استفاده از مثلث آتش از واژه هرم آتش استفاده میکنند.
همانطوری که برای شکل گیری حریق به وجوه مختلف هرم آتش نیاز داریم، برای اطفای حریق هم باید یکی از این عوامل را از بین ببریم. به عبارت سادهتر، زمانی یک حریق خاموش میشود که حداقل یکی از این عوامل چهار گانه را از بین رفته باشد. این مطلب اساس کار خاموش کنندههای مختلف است. مثلا هنگامی که بر روی حریق آب میریزیم، آب هم با از بین بردن حرارت و هم با جلوگیری از رسیدن اکسیژن به ماده سوختنی حریق را خاموش میکند. همچنین زمانی که از پودر برای خاموش کردن آتش استفاده میکنیم، پودر بر روی ماده سوختنی ذوب میشود و از رسیدن اکسیژن به حریق جلوگیری میکند و باعث اطفای آن میشود. در مورد گاز FM-200 هم باید بگوییم که مکانیسم این گاز برای اطفای حریق، از بین بردن حرارت است.
اما نکته قابل توجه در مورد این گاز این است که با اکسیژن هوا ترکیب نمیشود. یعنی این گاز برای از بین بردن آتش اکسیژن را کم نمیکند. همین مساله، سامانه اطفای حریق مبتنی بر گاز FM-200 را گزینه مناسبی برای اطفای حریق مراکزی که انسانها حضور دارند هم تبدیل کرده است. زیرا با ترکیب نشدن با اکسیژن سبب خفگی افراد نمیشود.
در گذشته برای خاموش کردن حریق اماکنی که در آن تجهیزات حساس و الکترونیکی به کار میرفت، به جای گاز FM-200 از گاز هالون 1301 استفاده میکردند. گاز هالون کمترین غلظت طراحی را نسبت به تمامی گازهای دیگر داشت. همچنین به دلیل خاصیت خاموش کنندگی بالا و همچنین عدم سمی بودن در اماکن بستهای که انسانها حضور دارند همانند هواپیماها کاربرد فراوانی داشت. اما امروزه با کشف این مساله که این نوع گاز اثرات مخربی بر روی لایه ازون دارد، بر اساس پروتکل مونترال 1987 و پروتکل کیوتو 1997 در بیشتر موارد ممنوعالاستفاده شدهاند و سازمان NFPA جایگزین مناسبی برای آن برگزیدند از جمله همین گاز FM-200.
FM-200 یا اسپرینکلر؟
سامانه FM-200 تنها یکی از سامانههای اطفای حریق خودکار است که در مراکز داده مورد استفاده قرار میگیرد. مرکز داده معتبر و بزرگی همچون IBM برای حفاظت از سرورهای خود از خطر آتش سوزی از سامانه اطفای حریق دیگری استفاده میکند. این سامانه، همان سیستم نام آشنای اسپرینکلر است!
بدون دیدگاه